اثرات محیطی تغییراتی را به جاندار تحمیل می کند و موجود برای حفظ بقا و افزایش شایستگی خود ناچار به سازش است و این اثرات وابسته به شدت تغییرات محیطی، توسط ریخت سنجی قابل اندازه گیری می باشد. در واقع شکل پذیری ریختی نشان دهنده تنوع قابل اندازه گیری است و به همین دلیل اغلب این سازگاری ها در غالب مطالعات ریختی قابل بیان و آنالیز هستند. توصیف کمی و تحلیل تغییر شکل جانداران در علم زیست شناسی ریخت سنجی نامیده میشود. تجزیه و تحلیل شکل در اکثر مطالعات زیستی نقش مهمی را بازی میکند، بسیاری از فرآیندهای زیستی مانند بیماری، تکامل آنتوژنیک، سازگار شدن با فاکتورهای جغرافیایی و افتراق تکاملی در طولانی مدت باعث به وجود آمدن اختلاف بین افراد یا اندام آنها می شود. تفاوت در شکل ممکن است نشانه ای از عملکرد متفاوت یک اندام واحد باشد که تحت نیروی انتخاب به وجود آمده باشد. آنالیز تفاوت های شکل یکی از روش هایی است که میتوان با استفاده از آن نیروهای محرک ایجاد اختلاف بین افراد را شناسایی کرد. ریخت سنجی در واقع یک روش کمی است که بسیاری از محققان برای مقایسه شکل از آن به وفور استفاده میکنند و معمولا به صورت جدولی از اعداد ارائه میشود و نمیتوان بر اساس آنها اختلاف شکل را به راحتی تصویر سازی کرد. در مقابل مطالعات کیفی شامل تصاویر یا توضیحات مختصر هستند. بر این اساس ریخت سنجی در واقع ارتباط قویتری با ریاضیات و آمار دارد تا ریخت شناسی. در واقع ریخت سنجی شاخه ای از ریاضی است که برای تجزیه و تحلیل شکل استفاده می شود. ریخت سنجی هندسی در واقع روشی نوین برای مطالعات ریخت شناختی است که در آن تجزیه و تحلیل شکل به صورت هندسی انجام می شود و داده های حاصل به راحتی میتوانند شکل های پیچیده را تصویرسازی کنند. این تصویر سازی اجازه میدهد که بتوان به راحتی شکل را مقایسه کرد و اختلافات را شناسایی و آنها را تفسیر کرد. ریخت سنجی هندسی مزیت های زیاد دیگری نسبت به ریخت سنجی سنتی دارد که از جمله میتوان به جداسازی داده های شکل از اندازه اشاره کرد، با این مفهوم که با استفاده از این روش شکل افراد فارغ از اندازه آنها با هم مقایسه می شوند. در واقع شکل پذیری ریختی نشان دهنده تنوع قابل اندازه گیری است و به همین دلیل اغلب این سازگاری ها در غالب مطالعات ریختی قابل بیان و آنالیز هستند.علم ریخت سنجی در ابتدا برای مطالعه شباهت فسیل ها با دیگر موجودات استفاده میشد اما امروزه برای شناخت جمعیت های درونگونه ای، بین گونه ای و تشریح روابط تبارزایی کاربرد دارد. با استفاده از این علم ارزش جمعیت ها و لزوم حفظ ذخایر آنها آشکار گردیده و مشخص شد که تفاوت های بین جمعیت ها لزوما در ژنوم آنها پدیدار نمی شود و خود این مسئله به ارزش این علم افزوده است. مطالعه شکل بدن موجودات موضوع تحقیقات متعددی بوده است ولی اخیرا کاربرد روش های ریخت سنجی هندسی در مطالعه روند تغییرات شکل بدن موجودات مرسوم شده است. این علم با اندازه گیری خصوصیات ریختی موجودات مختلف میتواند کمک موثری به شناسایی و رده بندی آنها نماید. علاوه بر این، اندازه گیری تنوع و گوناگونی ریختی از دیدگاه بوم شناسی و ژنتیک بسیار حائز اهمیت است. همچنین ریخت سنجی آنالیز کمی شکل، یک ابزار ضروری در زمینه ی زیست شناسی از جمله اکولوژی و تکامل تا کاربرد عملی در علم پزشکی می باشد.
منابع؛
Via and Lande, 1985. Genotype-environment interaction and the evolution of phenotypic plasticity. Evolution 39:505-522
Zelditch et al,. 2004, Geometric morphometrics for biologists: a primer. Elsevier, Academic Press, Amsterdam
West-Eberhard MJ, 1989, Phenotype plasticity and the origins of diversity. Ann Rev. Ecol. Syst. 20:249-278
Tjarks H. 2009. Geometric Morphometric Analysis of Head Shape in Thammonphis elegans. A Thesis Presented to the Factuly of California state University, Chico. 1-3